Het eerste stadium

De prealcoholistische fase.
Wie alcohol gebruikt ervaart een sterke vermindering van stress en gevoelens van spanning, men leert alcohol te waarderen en te gebruiken. In een periode die uiteenloopt van zes maanden tot twee jaar gaat de toekomstige alcoholist vrijwel dagelijks drinken om dit gevoel van ontspanning te ervaren. Over het algemeen ontwikkeld hij of zij een hogere tolerantiedrempel voor alcohol dan gemiddeld tijdens deze periode. Zijn persoonlijke psychische draagkracht wordt geleidelijk door alcohol vervangen.

Het tweede stadium 

De prodromale fase
Wanneer plotseling black-outs en geheugenverlies optreden is het tweede stadium van alcoholisme bereikt. De black-outs hebben meestal betrekking op het middellange termijn geheugen, bijvoorbeeld activiteiten of gesprekken die de dag ervoor plaatsvonden, tijdens de periode dat gedronken werd. De herinneringen aan gebeurtenissen voor en na de black-out worden niet aangetast. In dit stadium begint de betrokkene te beseffen dat zijn of haar drinkgedrag een nieuw niveau heeft bereikt en gaat het drinken steeds vaker gepaard met schuldgevoel en spanning, men probeert het gespreksonderwerp alcohol te vermijden. Vaak gaat hij of zij stiekem drinken. Het drinken begint een vrij centrale plaats in te nemen in het denken, doen en laten. De eerste lichamelijke lasten treden op, slaap- en spijsverteringsmoeilijkheden, gebrek aan eetlust met het wegvallen van het ontbijt, potentiestoornissen, gemakkelijke transpiratie... Het is wellicht met deze klachten dat de patiënt zijn huisarts gaat raadplegen. Jammer genoeg zwijgt hij over zijn drinken of zal het alleszins sterk minimaliseren zodat de dokter gemakkelijk de diagnose mist.

Het derde stadium 

De kritieke fase
In de oorspronkelijke formulering van Jellinek is dit de cruciale fase, waarin de betrokkene de overgang doormaakt van een min of meer beheerste opzet naar onbeheersbaar gedrag. Er is controleverlies, dit betekend dat wanneer men begint, men waarschijnlijk zal doordrinken (één glas is teveel tien zijn er te weinig) en dit ondanks goede voornemens. De verslaafde reageert nu onmiddellijk op elke spanning door te gaan drinken en kan zelfs incidenten uitlokken of verzinnen om het drinken te rechtvaardigen. Vaak begint hij de dag met een glas en wordt hij in de loop van de avond heel dronken. Dit stadium kan vele jaren duren. De verslaafde slaagt er in die tijd meestal in zijn werk te blijven doen en zich maatschappelijk te handhaven, maar intieme relaties komen onder grote druk te staan. Isolatie en eenzaamheid nemen toe. Nochtans zijn er tussenin wel eens 'droge' perioden. De alcoholist gaat met goede bedoelingen maar met onderschatting van het probleem overschakelen op andere manieren van drinken. Het verlangen naar drinken neemt echter voortdurend toe, ochtenddrinken wordt noodzakelijk, men is fysisch afhankelijk.

Het vierde stadium 

Jellinek noemde dit de chronische fase van de alcoholverslaving, die zich kenmerkt door langdurige perioden van dronkenschap met zelfverwaarlozing. Dit leidt tot ernstige gezondheidsproblemen, zowel lichamelijk als geestelijk, problemen in persoonlijke en beroepsmatige relaties, en contacten met de politie. Vroeg of laat komt de alcoholist in een totale impasse terecht. Zelfs een korte onthouding van alcohol leidt tot onaangename en beangstigende symptomen, zodat de verslaafde drinkt om de symptomen te vermijden. De tolerantie voor alcohol neemt abrupt af, zodat zelfs een geringe hoeveelheid nu tot dronkenschap leidt. 

De duur van deze globale evolutie is zeer verschillend, soms 5 jaar, soms 10 jaar of meer.

De ideeën van Jellinek zijn nog steeds van enorme betekenis, niet alleen voor het verder wetenschappelijk denken over alcoholisme maar ook de AA-filosofie is in belangrijke mate gekoppeld aan dit ziekteconcept.

Zie ook het schema van Ansoms